|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ పంచాశస్సర్గః||

తముద్వీక్ష్య మహాబాహుః పింగాక్షం పురతః స్థితమ్|
కోపేన మహతాఽఽవిష్టో రావణో లోకరావణః||1||
శంకాహృతాత్మా దధ్యౌ స కపీంద్రం తేజసా వృతమ్|

స|| మహాబాహుః లోకరావణః సః రావణః పురతః స్థితం మహాబాహుం పింగాక్షం మహతా కోపేన ఆవిష్టః స తేజసా వృతం కపీంద్రం ఉద్దీక్ష్య సంకాహృతాత్మా దధ్యౌ||

తా|| మహాబాహువులు కల లోకకంటకుడు అయిన ఆ రావణుడు ముందు నుంచుని ఉన్న మహబాహువులుకల ఆ వానరుని మహత్తరమైన కోపము తో చూచి, ఆ వానరేంద్రుని తేజస్సుతో రావణుని మనస్సులో శంకలు రేకెత్తెను.

కిమ్ ఏష భగవాన్ నందీ భవేత్ సాక్షాత్ ఇహాగతః||2||
యేనశప్తోsస్మి కైలాసే మయా సంచాలితా పురా|
సోsయం వానరమూర్తిః స్యాత్ కింసిద్బాణోsపివాsసురః||3||

స|| ఏషః పురా మయా కైలాసే సంచాలితే యేన శప్తః అస్మి భగవాన్ సాక్షాత్ ఇహ ఆగతః నందీ భవేత్ కిం? | సః అయం వానరమూర్తిః మహాసురః బాణః స్యాత్ కింస్విత్ ||

తా|| "పూర్వము కైలాసమును కదిలించినపుడు ఎవరిచేత శపింపబడితినో అ భగవాన్ నంది సాక్షాత్తు ఇక్కడికి వచ్చెనా? లేక ఇతడు వానరరూపము లోవచ్చిన బాణాసురుడా ఏమి?'

స రాజా రోషతామ్రాక్షః ప్రహస్తం మంత్రిసత్తమమ్|
కాలయుక్త మివా చేదం వచో విపుల మర్థవత్ ||4||

స|| సః రాజా రోషతామ్రాక్షః మంత్రిసత్తమం ప్రహస్తం కాలయుక్తం అర్థవిత్ అవిపులమ్ ఇదం వచః వచః||

తా|| అప్పుడు ఆ రాజు క్రోధముతో నిండిన కళ్ళు కలవాడై మంత్రిసత్తముడు అగు ప్రహస్తునితో కాలానుగుణముగా అర్థవంతముగా ఈ వచనములను పలికెను.

దురాత్మా పృచ్ఛ్యతామేష కుతః కిం వాsస్య కారణమ్|
వనభంగే చ కోస్యార్థో రాక్షసీనాం చ తర్జనే||5||
మత్పురీ మప్రధృష్యాం వాssగమనే కిం ప్రయోజనమ్|
అయోధనే వా కిం కార్యం పృచ్ఛ్యతా మేష దుర్మతిః||6||

స|| ఏష దురాత్మా పృచ్ఛతాం కుతః అత్ర |కిం కారణం వనభంగే చ రాక్షసీనాం తర్జనే చ | అస్య అర్థః కః|ఏషః దుర్మతిః పృచ్ఛతామ్ అప్రధృష్యాం మత్పురీం ఆగమనే కిం ప్రయోజనమ్| అయోధనే వా కిం కార్యం|

తా|| 'ఈ దురాత్ముని అడుగుడు. ఎక్కడినుంచి వచ్చెను ఏకారణము వలన వనము భంగపరచెను? ఎందుకు రాక్షస్త్రీలను భయపెట్టెను? దానికి అర్థమేమి? దుర్భేధ్యమైన నా నగరమునకు రావడములో ఇతని ప్రయోజనమేమి? యుద్ధము చేసి బీభత్సము చేయుట ఎందుకు?'

రావణస్య వచశ్రుత్వా ప్రహస్తో వాక్యమబ్రవీత్ |
సమాశ్వసిహి భద్రం తే న భీః కర్యా త్వయాకపే||7||
యది తావత్ త్వం ఇంద్రేణ ప్రేషితో రావణాలయమ్|
తత్ త్వమాఖ్యాహి మాభూత్తే భయం వానర మోక్ష్యసే||8||

స|| రావణస్య వచః శ్రుత్వా ప్రహస్తః వాక్యం అబ్రవీత్ | హే కపే భద్రం తే |త్వయా భీః న కార్యా |సమాశ్వసిహి||వానర త్వం ఇంద్రేణ రావణాలయం ప్రేషితః యది తావత్ తత్ త్వం ఆఖ్యాహి | భయం మాభూత్ | మోక్ష్యసే|

తా|| రావణుని మాటలను విని ప్రహస్తుడు ఇట్లు పలికెను. ' ఓ వానరా ! నీకు క్షేమము అగుగాక. భయపడవలదు. నీకు ఆశ్వాసమివ్వబడిది. ఓ వానరా ఇంద్రునిచే త ఈ రావణాలయమునకు పంపబడినచో అది చెప్పుము. భయపడకుము. నీవు బంధము నుంచి మోక్షము పోందెదవు'.

యది వైశ్రవణస్య త్వం యమస్య వరుణస్య చ|
చార రూప మిదం కృత్వాప్రవిష్టో నః పురీమిమామ్||9||
విష్ణునా ప్రేషితోపి వా దూతో విజయకాంక్షిణా|

స|| ఇదం చారరూపమ్ కృత్వా నః ఇమాం పురీం ప్రవిష్టః త్వం వైశ్రవణస్య యమస్య వరుణస్య చ విజయకాంక్షిణా విష్ణునా దూతః ప్రేషితః వా అపి||

తా|| ' ఈ చారుని రూపములో ఈ నగరమును ప్రవేశించిన నీవు, కుబేరుని లేక యముని లేక వరుణుని దూతవా ? లేక విజయముకోరి విష్ణువు చేత పంపబడిన దూతవా?'

న హి తే వానరం తేజో రూపమాత్రం తు వానరమ్||10||
తత్త్వతః కథయస్వాద్యతతో వానర మోక్ష్యసే|
అనృతం వదతశ్చాపి దుర్లభం తవ జీవితమ్||11||
అథవా యన్నిమిత్తం తే ప్రవేశో రావణాలయే|

స||వానరః తే రూపమాత్రం తు | తేజః వానరః న హి | అద్య తత్త్వతః కథయస్వ | తతః మోక్ష్యసే||తవ అనృతం వదతః జీవితం దుర్లభం| అథవా రావణాలయే తే ప్రవేశః యన్నిమిత్తః||

తా|| నీవు రూపమునకు మాత్రము వానరుడవు. తేజస్సుతో వానరుడవు కావు. ఇప్పుడు నీ నిజము చెప్పుము. అప్పుడు బంధవిముక్తుడవు కాగలవు. నీవు అబద్ధము చెప్పినచో జీవించుట దుర్లభము. రావణాలయము నీ ప్రవేశము ఎందుకొరకు?

ఏవముక్తో హరిశ్రేష్ఠః తదా రక్షోగణేశ్వరమ్||12||
అబ్రవీన్నాస్మి శక్రస్య యమస్య వరుణస్య వా|
ధనదేన న మేశఖ్యం విష్ణునా నాస్మి చోదితః||13||
జాతిరేవ మమ త్వేషా వానరోsహ మిహాగతః|

స|| ఏవం ఉక్తః హరిశ్రేష్ఠః తదా రక్షోగణేశ్వరం అబ్రవీత్ | శక్రస్య యమస్య వరుణస్య న అస్మి | మే ధనదేన సఖ్యం న| విష్ణునా చోదితః న | ఏషా మమ జాతిరేవ | అహం వానరః ఇహ ఆగతః||

తా|| ఈ విధముగా అడగబడిన వానరోత్తముడు ఆ రాక్షసగణముల అధిపతికి ఇట్లు చెప్పెను. " నేను ఇంద్రుని యముని వరుణుని వాడను కాను. నేను కుబేరుని సఖ్యుడను కాను. విష్ణువుచేత పంపబడిన వాడను కాను. నేను జాతి రూపముగా వానరుడనే. నేను వానరుడను ఇక్కడికి వచ్చినవాడను.

దర్శనే రాక్షసేంద్రస్య దుర్లభే తదిదం మయా||14||
వనం రాక్షస రాజస్య దర్శనార్థే వినాశితం|
తతస్తే రాక్షసాః ప్రాప్తా బలినో యుద్ధకాంక్షిణః||15||
రక్షణార్థం తు దేహస్య ప్రతియుద్ధామయారణే|
అస్త్రపాశై ర్నశక్యోsహం బద్ధుం దేవాసురైరపి||16||
పితామహా దేవ వరో మమాప్యేష్యోsభ్యుపాగతః|

స|| రాక్షసేంద్రస్య దర్శనే దుర్లభే మయా తత్ ఇదం వనం రాక్షసరాజస్య దర్శనార్థే వినాశితం ||తతః బలినః తే రాక్షసాః యుద్ధకాంక్షిణః ప్రాప్తాః దేహస్య రక్షనార్థం తు మయా రణే ప్రతియుద్ధాః||అహం దేవాసురైరపి అస్త్రపాశైః బద్ధం న శక్యః | ఏషః వరః పితామహాదేవ అభ్యుపాగతః||

తా|| రాక్షసేంద్రుని దర్శనము దుర్లభము. అందువలన రాక్షసరాజుయొక్క దర్శనార్థము ఈ వనమును నాశనము చేసితిని. అప్పుడు బలవంతులైన రాక్షసులు యుద్ధకాంక్షతో తలపడిరి. దేహరక్షణార్థము నేను యుద్ధము చేసితిని. నన్ను దేవాసురల అస్త్రములతో బంధింప శక్యము కాదు. ఇది బ్రహ్మదేవుడు నాకిచ్చిన వరము.

రాజానం ద్రష్టుకామేన మయాస్త్ర మనువర్తితమ్||17||
విముక్తో హ్యహ మస్త్రేణ రాక్షసైస్త్వభిపీడితః|
కేనచిద్రాజకార్యేణ సంప్రాప్తోsస్మి తవాన్తికమ్||18||

స|| రాజానం ద్రష్టుకామేన మయా అస్త్రం అనువర్తితం | రాక్షసైః అభిపీడితః తు అహం అస్త్రేణ విముక్తో హి | కేనాచిత్ రాజకార్యేణ తవ అన్తికం సంప్రాప్తః అస్మి||

తా|| ' రాజుని చూచు కోరికతో నేను బ్రహ్మాస్త్రమునకు లొంగిపోతిని. రాక్షసులచే బంధింపబడి ఆ అస్త్ర ప్రభావము తొలగి పోయినది. ఓక ముఖ్య రాజకార్యముతో నీ దర్శనము సంపాదించితిని'.

దూతోహమితి విజ్ఞేయో రాఘవ స్యామితౌ జసః|
శ్రూయతాం చాపి వచనం మమ పథ్య మిదం ప్రభో||19||

స|| అహం అమిత తేజసః రాఘవస్య దూతః ఇతి విజ్ఞేయః |ప్రభో ఇదం మమ పథ్యం వచనం శ్రూయతాం చాపి||

తా|| 'నేను అమిత తేజస్సు కల రాఘవుని దూతగా తెలిసి కొనుము. ఓ ప్రభో నేను చెప్పే హితవచనములను వినుము'

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే పంచాశస్సర్గః ||

తా|| ఈ విధముగా శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణములో సుందరకాండలో ఏభయ్యవ సర్గ సమాప్తము.

||ఓమ్ తత్ సత్||

 

 

 

 

 

 

||ఓమ్ తత్ సత్||